Бир катар жергиликтүү ЖМКнын өкүлдөрү Маданият министрлигинин “Азаттыкка” дооматы кайра алынышы керек деп эсептешет. Бул тууралуу бүгүн, 24-январ биргелешкен колдоо ирээтинде жазылган катта айтылат.
2023-жылдын 17-январында Кыргыз Республикасынын Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлиги (мындан ары — Маданият министрлиги) Ленин райондук сотуна «Азаттык» медиа мекемесинин ишмердүүлүгүн токтотуу боюнча доо арыз менен кайрылган. Билдирүүдө министрлик «Жалпыга маалымдоо каражаттары жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамын 1-ст. 23 «Коомчулукка жайылтууга жатпай турган маалыматтардын тизмеси», тактап айтканда, массалык маалымат каражаттарына жол берилбейт деген «в» пунктуна: «согушту, зордук-зомбулукту жана ырайымсыздыкты, улуттук, диний өзгөчөлүктү жана башка элдерге карата улуттар аралык кастыкты пропагандалоого ». Маданият министрлиги өзүнүн доо арызында 2022-жылдын 26-октябрындагы «Азаттык» медиа мекемесине «Такталбаган (жалган) маалыматтан коргоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын негизинде редакциялык сайтты жабуу боюнча өзүнүн чечимине шилтеме кылат. ”.
Мурда маалымдалгандай, бул учурда «Жалган (так эмес) маалыматтардан коргоо жөнүндө» мыйзам мыйзамсыз колдонулган, анткени бул мыйзамдын нормалары ишенимсиз маалыматты таратууну жөнгө салат, ал ошол эле мыйзамга ылайык: «маалымат башка адамдын ар-намысына, кадыр-баркына жана ишкердик беделине шек келтирген чындыкка дал келбеген нерсе». Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 8-апрелиндеги токтому менен бекитилген мыйзамда белгиленген механизм жана аны ишке ашыруунун тартиби сайтты бир гана жарандардын же юридикалык жактардын арызы боюнча бөгөт коюуну камтыйт. Алардын ар-намысына, кадыр-баркына же ишкердик репутациясына шек келтирсе. Бул учурда министрликке мындай билдирүү жасалган эмес. Министрлик 2022-жылдын 24-октябрында «Жалган (так эмес) маалыматтан коргоо жөнүндө» мыйзамдын негизинде сайтта эмес, Youtube социалдык тармагында тараган программаны алып салуу талабын өз алдынча койгон. Бул катта Министрлик арыз ээсин (бул адамдын ар-намысына, кадыр-баркына же ишкердик беделине шек келтирген жалган маалымат тараган деп болжолдонууда) көрсөтүлгөн эмес, анткени мындай адам башында болгон эмес жана жок. Андыктан, Маданият министрлигинин “Азаттык медиа” мекемесинин сайтын жабуу боюнча ыйгарым укуктары мыйзамсыз жана негизсиз колдонулган деп эсептейбиз.
Учурда көрүлгөн аракеттер үчүн Маданият министрлиги “Азаттык медиа” мекемесинин доо арызы боюнча административдик жоопкер катары кармалып, мамлекеттик органдын редакциялык сайтка бөгөт коюу чечимин мыйзамсыз жана негизсиз деп таанууну өтүнөт. Бирок Маданият министрлиги административдик доо арыздын каралышын жана маңызы боюнча чечимдин чыгышын күтпөстөн, “Азаттык медиа” мекемесинин ЖМК катары ишмердүүлүгүн токтотуу боюнча сотко доо арыз менен кайрылып жатат.
Маданият министрлигинин дооматынын “Азаттык Медиа” тарабынан согушту, зордук-зомбулукту жана ырайымсыздыкты пропагандалоого тыюу салуу, улуттук, диний эксклюзивдүүлүктү жана башка элдерге жана улуттарга сабырсыздык көрсөтүүгө тыюу салуу нормаларын бузуу түрүндөгү дооматынын негизделиши олуттуу айыптоо болуп саналат. Анткени, пропаганда куралдуу кагылыштарды тутандыруу үчүн идеяларды жана көз караштарды атайылап, системалуу түрдө таратуу болуп саналат. Башка улутка жана элдерге сабырсыздык зордук-зомбулукка, кемсинтүүгө чакырыктар менен шартталган же кандайдыр бир улуттун, элдин өзгөчөлүгү жөнүндө маалыматтарды таратуу менен көрсөтүлүшү керек. Бирок “Азаттык Медиа” мындай маалыматты тараткан жок, болгону эки мамлекеттин расмий мамлекеттик органдарынын маалыматы жарыялады.
Арызда программанын алып баруучусу эки тараптын өкүлдөрүнөн комментарий алганы айтылат. Мында редакциянын иш-аракети журналисттердин ишинин профессионалдык стандарттарына туура келген, маалымат чогултуу эки тараптын аргументтерин берүү менен жүргүзүлүүдө. Ошол эле учурда тажик тараптын журналисти Тажикстандын Чек ара аскерлеринин басма сөз борбору тарабынан даярдалган пресс-релизден маалыматты толугу менен окуп берди. Ал эми Кыргыз Республикасынын расмий мамлекеттик органдарынын маалыматын ушул эле программада “Азаттык Медиа” кыргыз редакциясынын журналисти билдирди. Кыргыз Республикасынын “Жалпыга маалымдоо каражаттары жөнүндө” мыйзамынын 26-беренесине ылайык, эгерде бул маалымат маалымат агенттиктеринен же мамлекеттик жана коомдук органдардын басма сөз кызматтарынан алынса, чындыкка дал келбеген маалыматтарды тараткандыгы үчүн ЖМК органдары жоопкерчилик тартпайт.
Кошумчалай кетсек, “Азаттык медиасынын” редакциясы Тажикстандын Чек ара аскерлеринин басма сөз кызматы тараткан маалыматты төгүндөдү. Муну Маданият министрлиги өзү да ырастап, доо арызында “Азаттык медиасынын” кыргыз тараптын өкүлү бул маалыматты төгүндөгөндүгүн белгилейт. Тажикстандын мамлекеттик органдарынын позициясы тууралуу маалымат биздин мамлекеттик органдарга Кыргызстандын аймагында таралган чындыкка дал келбеген маалыматтарга тез жана өз убагында чара көрүүгө жардам берген. Бул Кыргыз Республикасынын Ички иштер министрлиги Тажикстандын Тышкы иштер министрлиги тараткан чындыкка дал келбеген маалыматты төгүндөгөндө тастыкталды.
ОФ «Институт Медиа Полиси»
Независимый союз журналистов
ОО «Журналисты»
Фонд расследовательской журналистики
Нурдин Дуйшенбеков, ОО «Журналисты»
Фонд Медиа Консалт
Абдумомунов Сабыр
Асель Оторбаева, ИА «24.kg»
Махинур Ниязова, ИА «24.kg»
Factcheck.kg
Нургуль Абдыкеримова
Кайыргуль Урумканова, Govori TV
Дина Маслова, Kaktus.Media
Дмитрий Ложников, Апрель
Таалай Дуйшенбиев, телеканал «Некст-ТВ»
редакция «Арча Медиа»
Эльмира Токтогулова
Динара Ошурахунова
Дилбар Алимова, ПолитКлиника
Азат Рузиев, Башта
Аделя Лаишева
Тамара Валиева
Марат Токоев
Улан Үсөйүн, Баштан Башта
Асель Сооронбаева
