Адахан Мадумаровдун кыргыз-тажик чек арасында маселеге байланыштуу протоколго кол койгону чын. Бул тууралуу саясатчы Феликс Кулов өзүнүн Фейсбук баракчасына жазды.
Анын айтымында, 2009-жылы Ош-Баткен-Исфана жолун оңдоо учурунда кыргыз-тажик чек арасындагы такталбаган, талаштуу тилкеге көпүрө куруу үчүн 275 метр жерди 49 жылга ижарага берүү чечими кабыл алынган.
«Протоколго эки өлкөнүн Коопсуздук кеңешинин катчылары кол коюшкан. Ошол кездеги катчы Адахан Мадумаров болчу. Азыркы учурда тажик тарап бул документке таянуу менен жерди кыргыздар 49 жылга ижаралык негизде гана убактылуу пайдаланып жатат деп ойлоп жатат.
Президент Садыр Жапаров Тажикстан Республикасынын жетекчилиги менен жолугушууда Адахан Мадумаровдун кол коюуга укугу жок экенин билдирип, «Бул протокол жараксыз, биздин тарап аны тааныбайт, Төрт-Көчө аймагы боюнча маселени кайра карап чыгууну талап кылам. Анткени эки өлкөнүн ортосундагы делимитация жана демаркация маселелерин эки өлкөнүн өкмөттөрү, парламенттери жана президенттери гана карайт. Мадумаров ал кезде Коопсуздук кеңешинин катчысы болгон жана ага делимитация жана демаркация маселелери боюнча кол коюуга эч ким укук берген эмес», — деди.
Бул жерде президентин айткандары туптуура. Жер тилкелерин берүү протоколдор менен чечилбейт жана бул маселе Коопсуздук кеңешинин катчысынын ыйгарым укугуна кирбейт.
Жогорудагы протоколду карап көрөлү.
2009-жылдын 3-майында түзүлгөн бул протоколдо төмөндөгүлөр айтылат:
«Кыргыз Республикасынын жана Тажикстан Республикасынын Президенттеринин 2008-жылдын 16-майындагы Худжанд шаарындагы Биргелешкен билдирүүсүнүн 5-пунктуна ылайык, тажик тарап ТҮЗГӨН (?!) ТАРТИБИНДЕ ТҮЗҮЛГӨН (?!) маселе:
— Исфана дарыясынын жээгиндеги узундугу 272 км болгон жолдун участогун кыргыз тарапка 49 жылга ижарага берүү.
Ал эми протоколго эки мамлекеттин Коопсуздук кеңештеринин катчылары кол коюшкан.
Жогорудагы протоколдон көрүнүп тургандай, мындай учурларда талап кылынган жол-жоболор жана документтер БЕКИТИЛГЕН гана тартипте аткарылууга жана кабыл алынууга тийиш.
«БЕКИТИЛГЕН ТАРТИП», — эмнени билдирет?
Садыр Жапаров бул туурасында ачык жана так атап өттү: “Эки өлкөнүн ортосундагы делимитация жана демаркация маселелери бул мамлекеттердин өкмөттөрү, парламенттери жана президенттери тарабынан гана каралат», — деп.
Демек, бул Протокол эки мамлекеттин мыйзамдарына жана эл аралык укуктун ченемдерине ылайык юридикалык күчкө ээ эмес.
Бул протоколдук-буйрук, тигил же бул ишти аткарууга милдеттүү, бирок чектерди аныктоочу жана бекитүүчү жана анын колдонуу мөөнөтүн аныктоочу документ эмес.
Мен Тажикстанда өлкө башчысына бул кырдаалды түшүндүрүп, бул протоколду олуттуу кабыл алуунун пайдасы жок экендигин жеткире алган билимдүү юристтер бар деп ойлойм.
Биз бул маселеде тажик тараптын ижара тууралуу сөзгө жармашуусуна негиз бердик. Алардын «Эгер жерди ижарага берсең, жердин ээси сенсиң», — деген логикасы түшүнүктүү болуп турат.
Бул жерде дагы бир маанилүү жагдай бар: жер тилкенин ээси болуу үчүн экинчи тараптын макулдугун алып, тиешелүү документтерди түзүш керек. Бул талаштуу аймактын ээси тажиктер деп таануубуз үчүн андай документтер жок, ал болгон эмес жана болушу да мүмкүн эмес. Болгону “маселени белгиленген тартипте чечсин” деп көрсөтүлгөн протокол бар.
Ал эми Адахан Мадумаровдун кылмыштуу кадамдарын көрбөй турам, бирок саясий экени көрүнүп турат. Анткени ал кошуналардын талаштуу аймакты өздөрүнүн жери деп эсептөөсүнө негиз берген», — деп жазган ал.
